Herstel van een verslaving is een enorme prestatie en een actief proces. Want zelfs na lange tijd clean te zijn, kan de verleiding om terug te vallen onverwacht de kop opsteken.
Waarom gebeurt dit, zelfs als je alle nadelen kent?
En hoe kan je hier beter mee omgaan?
Waarom is terugval zo verleidelijk?
Verslaving is niet alleen een slechte gewoonte; het verandert daadwerkelijk de manier waarop je hersenen werken. Stel je brein voor als een neurologische snelweg. Wanneer je een middel regelmatig gebruikt, bouw je een snelweg voor die gewoonte in je brein. Elke keer dat je het middel gebruikt, wordt die weg sneller en gemakkelijker om te nemen. Je hoeft er niet meer over na te denken.
Na een tijd gestopt te zijn, wordt die snelweg minder gebruikt, maar verdwijnt niet. Het blijft een ooit veelgebruikte route in je brein. En als je dan ineens weer in aanraking komt met het middel, of als je onder stress staat, is het heel verleidelijk om die oude snelweg weer op te gaan. Je hersenen herinneren zich dat die weg vroeger snel een gevoel van beloning gaf, zelfs als dat gevoel maar tijdelijk was.
Waarom is terugval zo krachtig?
Je hersenen hebben tijdens je verslaving geleerd dat het middel een snelle oplossing biedt voor stress, angst, of verdriet. Ook al weet je nu dat het geen goede oplossing is, je brein kan nog steeds geloven dat het middel de snelste weg naar verlichting is. Deze oude 'programmering' in je brein kan overheersend en sterk zijn, vooral in moeilijke tijden.
Lees hieronder de wisselwerking tussen de programmering in je brein en externe invloeden:
1. Veranderingen in je brein
- Hersenaanpassing: Wanneer je een verslavend middel vaak gebruikt, past je brein zich aan. Het brein verandert hoe het werkt, vooral in het deel dat je een goed gevoel geeft (het beloningssysteem). Zelfs als je lange tijd bent gestopt, blijft je brein gevoelig voor het middel. Als je dan opnieuw gebruikt, reageert je brein vaak meteen, alsof het zich alles herinnert, en geeft het je snel weer dat sterke belonende gevoel.
- Herinneringen en gewoonten: Je hersenen slaan herinneringen op aan hoe je je voelde toen je het middel gebruikte, en aan de situaties waarin dat gebeurde. Als je dan weer gebruikt, komen die herinneringen terug en kunnen ze een sterke drang veroorzaken om door te gaan, waardoor je snel weer in oude gewoonten vervalt.
2. Psychologische effecten
- Oude gewoonten blijven hangen: De gewoonten en patronen die je had toen je verslaafd was, kunnen diep in je onderbewustzijn blijven zitten, zelfs als je al lang gestopt bent. Als je opnieuw gebruikt, kunnen die oude denk- en gedragspatronen snel weer terugkomen, waardoor je weer in dezelfde problemen belandt.
- Verlangen naar dat goede gevoel: Mensen die verslaafd zijn geweest, verlangen vaak nog steeds naar het fijne gevoel dat het middel gaf. Dit verlangen kan weer snel opduiken door stress, emotionele problemen, of gewoon door de herinnering aan hoe het middel werkte.
3. Je lichaam reageert anders
- Gevoeliger voor het middel: Na een lange tijd zonder gebruik is je lichaam misschien minder gewend aan het middel. Dit betekent dat je bij hernieuwd gebruik, zelfs met kleine hoeveelheden, dezelfde of zelfs sterkere effecten kunt voelen als voorheen. Dit versterkt het gevoel van beloning en kan je sneller terugleiden naar veelvuldig gebruik.
- Hevige ontwenningsverschijnselen: Als je weer begint met gebruiken, kunnen de ontwenningsverschijnselen die daarna komen sneller en sterker terugkomen. Dit maakt het nog moeilijker om het gebruik weer onder controle te krijgen.
4. Invloeden van buitenaf
- Oude omgeving en mensen: Terugval kan ook worden veroorzaakt door terugkeer naar dezelfde mensen of plaatsen die verbonden waren met je gebruik. Als je jezelf weer in die situaties bevindt, kan het verslavingsgedrag snel weer de kop opsteken.
- Verlies van nieuwe gewoonten: Tijdens de tijd dat je clean was, heb je misschien nieuwe, gezonde manieren ontwikkeld om met stress om te gaan. Maar als deze gewoonten niet sterk genoeg zijn, of als je overweldigd wordt door stress of emoties, kun je snel terugvallen in oude, verslavende gewoonten.
5. Psychologische valkuilen
- Zelfsabotage: Verslaving kan ook een zelfdestructief kantje hebben. Soms gebruik je weer, ondanks de negatieve gevolgen, omdat er diepere problemen spelen zoals een laag zelfbeeld of schuldgevoelens. Deze gevoelens kunnen ervoor zorgen dat je jezelf saboteert door weer naar het middel te grijpen, ook al weet je dat het niet goed voor je is.
Het is alsof je hersenen een automatische piloot hebben, die soms nog denkt dat het middel de oplossing is.
Maar hier komt het goede nieuws: Terugval betekent niet dat je gefaald hebt.
Het is een kans om dieper te leren, sterker te worden, en je strategie aan te passen. En daar kunnen wij bij helpen.
We bieden je persoonlijke begeleiding voor herstel en re-integratie, helpen je leren omgaan met die automatische piloot en nieuwe, gezonde gewoontes te ontwikkelen.
Terugval is niet het einde van je herstel, maar een kans om je opnieuw te verbinden met je doelen en jezelf.
