Hoe je succesvol over je herstel praat (of zwijgt)

Herstel van verslaving raakt niet alleen je privéleven, maar ook je werk. Vroeg of laat komt de vraag op: moet ik hier iets over delen op mijn werk? En zo ja: met wie, wanneer en hoeveel? De werkplek kán een bondgenoot zijn in herstel, maar dat vraagt bewuste keuzes over openheid, grenzen en vertrouwen.

Het dilemma van openheid: delen of zwijgen?

Je hebt een nieuwe start gemaakt, je bent stabiel en je bent klaar om aan de slag te gaan. Maar dan komt de vraag: hoeveel deel ik over mijn verleden en mijn herstel?

Voor veel mensen in herstel van verslaving voelt dit als een dilemma. Je wilt eerlijk zijn, maar je bent bang voor vooroordelen, ontslag of het verliezen van kansen. 

Er is geen universeel goed antwoord op de vraag of je je herstel moet delen op je werk. Het is geen morele plicht om alles te vertellen. Het gaat om veiligheid, vertrouwen en wat jou helpt om stabiel te blijven in je herstel.

Enkele vragen die kunnen helpen:

• Voel ik me veilig genoeg om dit te delen?

• Wat heb ik nodig om mijn werk goed te kunnen doen?

• Met wie zou ik dit eventueel willen bespreken?

• Wat is het minimale dat ik wil of moet vertellen?

Openheid kan ruimte geven, begrip creëren en steun opleveren. Tegelijk kan het spannend zijn vanwege schaamte, angst voor oordeel of zorgen over je positie. Bewust kiezen is daarom belangrijker dan automatisch zwijgen of alles op tafel leggen.

Je rechten als werknemer

Veel mensen in herstel onderschatten welke rechten ze hebben. Het kan helpen om je vooraf te laten informeren, bijvoorbeeld via een vertrouwenspersoon, bedrijfsarts of vakbond, zodat je weet waar je staat voordat je het gesprek aangaat.

Enkele belangrijke uitgangspunten:

• Recht op privacy: je bent niet verplicht om je medische of persoonlijke geschiedenis te delen.

• Recht op een veilige werkomgeving: je werkgever heeft de plicht om een gezonde, veilige werkplek te bieden.

• Recht op ondersteuning en aanpassingen (binnen redelijkheid): denk aan aangepaste uren, tijdelijk minder verantwoordelijkheid of ruimte voor afspraken met hulpverlening.

• De Ziektewet: Als je ziek wordt, hoef je de exacte aard van je ziekte (de verslaving) niet te melden aan je werkgever. Dit valt onder het medisch beroepsgeheim van de Arbo-arts. De werkgever mag alleen weten wat nodig is voor re-integratie (bijv. de verwachte duur van afwezigheid).

Je hebt dus de controle over je eigen verhaal. Dit besef geeft rust en maakt een strategische keuze mogelijk.

Strategische Keuze: De Drie Opties

 De mate van openheid kun je zien op een schaal. Welke optie je kiest, hangt af van je doel.

1. Volledige Privacy (De 'Stilte') 

• Wat je doet: Je deelt niets over je verleden met collega's of leidinggevenden. Je focust puur op je prestaties.

• Wanneer past dit? In grote, onpersoonlijke organisaties, of in functies die weinig persoonlijke interactie vereisen. Ook als je nog in een zeer kwetsbare fase van herstel bent.

• Aandachtspunt: Je mist mogelijk de steun van collega's. Zorg voor een sterk extern supportnetwerk (familie, coach, lotgenoten).

 2. Selectieve Openheid (De 'Bondgenoot') 

• Wat je doet: Je kiest één of twee vertrouwenspersonen, zoals een leidinggevende, HR of de vertrouwenspersoon, aan wie je in algemene termen iets vertelt.

• Wanneer past dit? Dit is vaak de meest veilige en effectieve route. Het geeft je een interne bondgenoot zonder dat je je kwetsbaar opstelt bij iedereen.

• Aandachtspunt: Maak vooraf duidelijke afspraken over geheimhouding en de grenzen van de informatie.

 3. Volledige Openheid (De 'Missie') 

• Wat je doet: Je bent open over je verleden en je herstel.

• Wanneer past dit? Als je een beroep kiest waarin je eigen ervaring een pre is (bijv. ervaringsdeskundige, hulpverlening), of als je in een uitzonderlijk open en steunende bedrijfscultuur werkt.

• Aandachtspunt: Je moet sterk in je schoenen staan en klaar zijn om soms met onbegrip of vragen om te gaan.

 De keuze van de vertrouwenspersoon

Als je kiest voor selectieve openheid, is het cruciaal om de juiste persoon te kiezen.  Niet iedereen hoeft alles te weten. Het kiezen van de juiste persoon is een belangrijke stap. Dit moet iemand zijn die:

1. Empathisch is en een niet-veroordelende houding heeft - Luistert deze persoon zonder direct te oordelen?

2. Betrouwbaar is, en het belang van geheimhouding begrijpt - Houdt hij zich aan afspraken en vertrouwelijkheid?

3. Macht heeft om je te steunen - bijv. door werkdruk aan te passen, of extra pauze toe te staan.

4. Veilig voelt - Voel ik me na gesprekken met deze persoon rustiger of juist onrustiger?

Maak van die persoon een bondgenoot door duidelijk te zijn over wat je nodig hebt, bijvoorbeeld: "Ik heb af en toe een korte pauze nodig om even te resetten," of "Kunnen we voorkomen dat ik na 18:00 uur nog deadlines krijg?"

Mogelijke bondgenoten:

• Leidinggevende: kan meedenken over taken, uren en verwachtingen.

• Vertrouwenspersoon: biedt een luisterend oor en kent vaak de interne procedures.

• HR of bedrijfsarts: kan helpen bij het vormgeven van aanpassingen of re-integratie.

Je mag klein beginnen: je hoeft niet meteen alles te delen. Je kunt eerst aftasten met een beperkte, meer algemene uitleg.

 Het stellen van gezonde Grenzen

Ongeacht of je wel of niet open bent over je herstel, grenzen stellen is de belangrijkste preventiestrategie op de werkvloer. Verslaving gaat vaak samen met ongezonde patronen zoals perfectionisme, jezelf overwerken of people pleasing. In herstel vraagt werk om een andere houding: eentje waarin jij en jouw herstel voorop staan.

Werk in herstel betekent bijvoorbeeld:

• Nee durven zeggen als een extra taak je stressniveau te hoog maakt.
• De laptop dichtklappen en je werktijden respecteren, zodat er ruimte blijft voor supportgroepen, therapie of zelfzorg.
• Tijdig aangeven als het teveel wordt, in plaats van wachten tot het misgaat.
• Hulp vragen wanneer je merkt dat het moeilijk wordt, en proactief aankloppen bij je bondgenoot, leidinggevende of coach.
• Niet elk persoonlijk detail delen, ook niet als anderen nieuwsgierig zijn.

Jouw herstel is je eerste prioriteit. De werkplek hoort een bondgenoot te zijn, geen bedreiging. Grenzen stellen is geen zwakte, maar een vorm van volwassen zelfzorg. Juist door je grenzen te bewaken, vergroot je de kans op duurzame inzetbaarheid en op een werkend leven dat klopt bij wie je nu bent.

Hoe praat je over herstel zonder jezelf te verliezen?

Je verhaal hoeft niet tot in detail. Het gaat erom dat je duidelijk maakt wat je nodig hebt om goed te kunnen functioneren.

Voorbeelden van formuleringen:

• "Ik heb een periode achter de rug waarin mijn gezondheid centraal stond. Ik ben nu in herstel en werk samen met professionals om dit stabiel te houden."

• "Voor mijn belastbaarheid is het belangrijk dat ik structuur houd in mijn uren en voldoende hersteltijd heb."

• "Ik merk dat bepaalde situaties voor mij extra stressvol zijn. Ik wil graag meedenken over hoe we dat werkbaar kunnen maken."

Zo blijft de focus op het hier en nu: wat je kunt, wat je nodig hebt en hoe je samen tot oplossingen komt.

Wanneer (nog) niet delen?

Soms is het verstandiger om (nog) niet in detail te treden. Bijvoorbeeld als:

• Je je nog erg kwetsbaar voelt en bang bent dat afwijzing je herstel ondermijnt.

• De cultuur op de werkvloer hard, roddelgevoelig of weinig veilig aanvoelt.

• Je eerst zelf meer stabiliteit en taal nodig hebt om je verhaal te kunnen dragen.

Je mag dan kiezen voor een neutralere uitleg, zoals een "gezondheidsredenen" of "persoonlijke omstandigheden", zonder verder in te gaan op details.

De werkplek als bondgenoot

In een ideale situatie is de werkplek een plek waar ruimte is voor menselijkheid, kwetsbaarheid en groei. Waar herstel niet gezien wordt als risico, maar als teken van veerkracht en verantwoordelijkheid.

Door bewust na te denken over wat je deelt, met wie en onder welke voorwaarden, kun je de kans vergroten dat je werkplek daadwerkelijk een bondgenoot wordt in jouw herstel.

Wil je als werkgever een werkplek creëren die echt een bondgenoot is in herstel? Neem gerust contact op, we denken graag met je mee.